In mijn boekenkast staat nog een vergeeld exemplaar van het boekje ‘What they don’t teach you at Harvard Business School’. Niet dat ik het ooit heb gelezen, laat staan of dat ik aan Harvard heb gestudeerd, maar ik kan me wel zo voorstellen waar dat boekje over gaat: de botsing tussen theorie en praktijk. Modellen, plannen en theorieën die een versimpelde weergave van de werkelijkheid zijn. Of juist andersom: theorieën die alledaagse fenomenen juist onnodig complex maken. Ik weet niet waarom, maar ik moest ineens terugdenken aan de opleidingen die ik als scheidsrechter heb gevolgd.

Als scheidsrechter heb ik een aantal klasjes gevolgd, zoals over wedstrijdmanagement, communicatie en omgaan met weerstand. We werden aangemoedigd om een wedstrijdplan te maken en dit voor de wedstrijd met je collega scheids te bespreken. Als dit, dan dat. Maar zoals Von Moltke ooit al zei: geen aanvalsplan overleeft het eerste contact met de vijand. Ergens in die wedstrijd gaan dingen anders lopen dan je had verwacht. En vaak is dat al heel snel. Het zijn de momenten waarvan je achteraf vaststelt dat deze invloed hadden op de rest van de wedstrijd. Want de praktijk is zo: stel een cirkel met daarin 8 spelers. In vijf seconden: Een aanvaller heeft de bal aan de stick, bal verdwijnt dan achter een been, een speler valt, de bal wordt weer zichtbaar, geluid van twee sticks op elkaar, bal verdwijnt achter de rug van een speler, bal is in de lucht, raakt de bal een speler op het been? Spel gaat verder, bal wordt weer zichtbaar aan de stick van een andere speler. Verdwijnt achter de legguards van de keeper en rolt over de achterlijn. Jouw beslissing?

De grootste uitdaging die je als scheidsrechter hebt in de wedstrijd is wat niet wordt behandeld in scheidsrechtercursussen: hoe ga je om met onzekerheid? Ik denk dat ik in ongeveer 1/3 van alle beslissingen die ik neem in behoorlijke mate onzeker ben. Was het shoot of niet? Waar was die bal in de afgelopen twee seconden? Was die hoge bal niet gevaarlijk? Hoe hard duwde die hand in haar rug? In die groep van 1/3 vertrouw ik allereerst op mijn eigen hockey ervaring. Die speelster zou vast niet zijn gevallen zonder een duw te hebben gehad. Die bal kan alleen daar zijn gekomen als hij een voet heeft geraakt. Een goede tweede aanwijzing is de reactie van de spelers zelf. Zo kan appelleren dus soms toch nog nut hebben! En je hoopt dat je collega scheids je op die momenten kan helpen. Maar dat werkt eigenlijk alleen in het neutrale middenveld. Hoe dichter het spel zich bij jou bevindt, hoe meer je er als scheidsrechter alléén voor staat. (Een schietgebedje kan ook helpen. Het plaatst de katholieke signatuur van onze vereniging in een nieuw daglicht).

Je zou hopen dat het bespreken van onzekere beslissingen een belangrijk gespreksonderwerp is tussen scheidsen, vóór, tijdens en na de wedstrijd. Tussen de scheidsrechters op Alliance waar ik mee fluit is dat gelukkig mogelijk. Hulde! Maar tussen bondsscheidsrechters onderling is dat bijna nooit het geval. Onzekerheid op het veld wordt gezien als zwakte waar we ‘tools’ beschikbaar voor hebben die je alleen maar hoeft toe te passen. Daarnaast zorgen (intransparante) beoordelingen en promoties/degradaties, voor een angstige cultuur waarin scheidsrechters zich onderling niet kwetsbaar durven opstellen.

De introductie van ‘de oortjes’ is geweldig geweest. Waar we ze echter nog veel te weinig voor gebruiken is bij het communiceren van je eigen onzekerheid: in ‘de groep van 1/3’ kan je veel vaker je beslissing toetsen bij de collega. Dat vereist natuurlijk wel dat je je collega durft te laten weten als je het even niet zeker weet. Het vraagt er ook om dat spelers en teambegeleiders accepteren dat een beslissing wordt overlegd en soms wordt teruggedraaid. En dat wordt geaccepteerd dat scheidsrechters ook maar mensen zijn die het niet altijd goed konden zien.